Перем ладор

Босьтöм Википедияись
Перем ладор
Пермский край
Вужпас
Дӧрапас
Канму Роч Федерация
Статус ладор
Ыджытжык регион Волгадор федерал кытш
Янсалӧм 6 каркытш, 42 район
Веськӧтлан шӧрин Перем
Аркман кад 2005' декаб 1' лун' во
Губернатор Махонин Дмитрий Николаевич
Веськöтлан кыв роч
Оліссез (2010' во)
2 701 638 (15-ӧт места)
Оліссезлӧн тшӧкыта 16,8 морт/км²
Чужанвуж сьӧрті тэчас роччез, комиэз, тотара; башкиррез, украинса, удмурттэз
Мувывтор 160 237 км²
(ва - 2 %, 24-ӧт места)
Перем ладор мусерпас
Кад кытш +5 (гожумнас +6)
Телефон код +7 342
Пошта индекссэз 614000-614999
Автомобиль код 59
Веськöтланлöн сайт

Перем ладор (рочӧнжык Перемскӧй край) — Роч Федерация видзантор. Куйлӧ Кама ю бассейнын, Урал керӧссэз одзын. Ордчӧн Перем ладоркӧт куйлӧны: ойланьын – Коми Республика, асыввылын – Свердлов лапӧв, лунвылын – Башкыр Республика, рытвылын – Удмурт Республика да Киров лапӧв.

Мувывторыслӧн ыжда – 160 600 км². Оліссез – 2 708 419 морт (01.01.2009). Перем ладорлӧн шӧрин – Перем кар.

Перем ладор вӧлі аркмӧтӧм Перем лапӧв да Перем комиэзлӧн асвеськӧтлан кытш ӧтлаӧтӧмӧн. Коми кытш эта коста лоис тодильнӧй статуса мувывторӧн Перем ладорын.

Перем ладорлӧн медваж отир – комиэз. Медодз татӧн вӧлі Ыджыт Перем канму. XV векын роч кан вынӧн босьтіс Перем му ас кипод увтӧ. 1781' годö вӧлі аркмӧтӧм Перем губерния, 1923' годӧ вӧлі лӧсьӧтӧм Урал лапӧв (шӧриныс – Свердлов кар), 1934' годӧ – Свердлов лапӧв, 1938' годӧ вӧлі торйӧтӧм Перем лапӧв, кӧда 1940'–1957' воэзӧ шусис Молотов лапӧлӧн. 2005' годся декаб 1 лунсянь – Перем ладор.

Медыджыт юралісьыс Перем ладорын – губернаторыс. Ӧні губернаторын пукалӧ Махонин Дмитрий.

Мугижӧм[вильмӧтны | Вильмӧтны код]

Унажык сы йылiсь видзöт: Перем ладорлӧн география

Куйланін[вильмӧтны | Вильмӧтны код]

Перем ладор куйлӧ Асыввыв Европа волькытін асыввылын да Шӧрӧт да Ойвыв Урал рытвыв покатын. 99,8 % куйлӧ Европаын, 0,2 % — Азияын.

Медкузь виззез позьӧ нюжӧтны:

  • ойвывсянь лунвылӧ — 645 км;
  • рытвывсянь асыввылӧ — 417,5 км.

Медылісь чутоккез:

Ладорлӧн визиррез чукыляӧсь, ӧтласа кузяыс - 2 200 км.

Мувевдӧр[вильмӧтны | Вильмӧтны код]

Унажык сы йылiсь видзöт: Перем ладорлӧн мувевдӧр

Колана шедтассэз[вильмӧтны | Вильмӧтны код]

Унажык сы йылiсь видзöт: Перем ладорын колана шедтассэз

Климат[вильмӧтны | Вильмӧтны код]

Унажык сы йылiсь видзöт: Перем ладорын климат

Перем ладорын климатыс — шӧркодя континентвывся.

Тӧв кузь, лымья. Ойвыв-асыввылын шӧрӧт шонтӧгыс январ коста -18,5 °C, лунвыв-рытвылын - -15 °C. Медлажмыт шонтӧг (ладор ойвылын) вӧлі кӧркӧ -53 °C[1].

Юэз[вильмӧтны | Вильмӧтны код]

Унажык сы йылiсь видзöт: Перем ладорын юэз
Кама — Перем ладорын медыджыт ю
Чусва

Перем ладорын 29 сюрс ю, ӧтласа кузяныс 90 сюрс километрася унажык[2][3]. Быдӧс юэз Перем ладорас лоӧны Кама бассейнын.

Перем ладорын токӧ кык ю позьӧ лыддьыны ыджыт туйӧ (м. ш. нія 500 км-ся кузьжыкӧсь). Этӧ ачыс Кама (1805 км) да сылӧн шульга вож Чусва (592 км).

100-500 км кузя юэз Перем ладорын 40-а. Медгырисьӧсь ны коласын:

Учӧт юэз (кузяныс 100 км-ся етшажык) ладорас медуна. Мукӧдыс история понда тӧдчанаӧсь, шуам, Егошиха, кӧда уссёын вӧлі сувтӧтӧм Перем кар.

Отир[вильмӧтны | Вильмӧтны код]

Унажык сы йылiсь видзöт: Перем ладорын оліссез

2002 вося отирӧс гижӧтӧм дырни Перем ладорын (сэк Перем лапӧлын) оліс 2 819 421 морт.

Пыр олісь отирыс (шӧркодяс во сьӧрна)[4]:

2009 вося январ 1 лун кежӧ Перем крайын оліс 2 708 419 морт[4].

Чужанвужжез сьӧрті тэчас[вильмӧтны | Вильмӧтны код]

2002 вося отирӧс гижӧтӧм дырни ӧння Перем ладорас унажыксӧ олӧны роччез, комиэз да тотара.

Кык сюрсся унажыкӧн олӧны сэтшӧм чужанвужжезісь отирыс:

Оланіннэз[вильмӧтны | Вильмӧтны код]

Янсалӧм[вильмӧтны | Вильмӧтны код]

Унажык сы йылiсь видзöт: Перем ладорлӧн янсалӧм

Перерем ладорӧ пырӧ медодзза тшупӧта 51 муниципал веськӧтлан юкӧт — 42 муниципал район да 6 каркытш[5].

Перем ладорись муниципал районнэз[вильмӧтны | Вильмӧтны код]

  1. Барда муниципал район
  2. Берёзовка муниципал район
  3. Верещагина муниципал район
  4. Вильпашия муниципал район
  5. Вишера (Красновишерск) муниципал район
  6. Гайна муниципал район
  7. Гремячӧй муниципал район
  8. Губаха муниципал район
  9. Добрянка муниципал район
  10. Елова муниципал район
  11. Обва муниципал район
  12. Карагай муниципал район
  13. Кишерть муниципал район
  14. Кӧсладор муниципал район
  15. Кӧчладор муниципал район
  16. Краснокамск муниципал район
  17. Кудымкар муниципал район
  18. Куеда муниципал район
  19. Кунгур муниципал район
  20. Кыдзӧл муниципал район
  21. Лысьва муниципал район
  22. Лытва муниципал район
  23. Нытва муниципал район
  24. Орда муниципал район
  25. Оса муниципал район
  26. Оханнӧй муниципал район
  27. Ошшор муниципал район
  28. Перем муниципал район
  29. Сива муниципал район
  30. Совдор (Усоллё) муниципал район
  31. Совкар муниципал район
  32. Суксун муниципал район
  33. Уйва муниципал район
  34. Чат муниципал район
  35. Чайковскӧй муниципал район
  36. Часты муниципал район
  37. Чердын муниципал район
  38. Чернушка муниципал район
  39. Чусва муниципал район
  40. Ыджыт Соснова муниципал район
  41. Юрла муниципал район
  42. Юсьва муниципал район

Каркытш статуса каррез да карокез[вильмӧтны | Вильмӧтны код]

Коми кытш[вильмӧтны | Вильмӧтны код]

6 муниципал район и 1 кар кытш аркмӧтоны тодильнӧй статуса мувывтор — Перем ладорись Коми кытш:

Кӧзяйство[вильмӧтны | Вильмӧтны код]

Унажык сы йылiсь видзöт: Перем ладорлӧн экономика

Кан нимсянь юралӧм[вильмӧтны | Вильмӧтны код]

Унажык сы йылiсь видзöт: Перем ладорын кан нимсянь юралӧм

Культура[вильмӧтны | Вильмӧтны код]

Унажык сы йылiсь видзöт: Перем ладорын культура

Вичкуэз да монастыррез[вильмӧтны | Вильмӧтны код]

Музейез[вильмӧтны | Вильмӧтны код]

Видзӧт сідзжӧ[вильмӧтны | Вильмӧтны код]

Пасйӧттэз[вильмӧтны | Вильмӧтны код]

  1. Климат Пермского края
  2. Пермский региональный сервер | Водные ресурсы
  3. Энциклопедия Пермской области — Водные ресурсы Пермской области
  4. 4,0 4,1 Статистика сьӧрті канлӧн федерал служба шуӧмӧн
  5. Административно-территориальное устройство