Варсинайс Суоми (регион)

Босьтöм Википедияись
( Мӧдӧталӧма Варсинайс Суоми-ись )
'Варсинайс Суоми
'
Varsinais-Suomi

Egentliga Finland''
Вужпас
Канму Суоми
Статус маакунта
Янсалӧм 5 район
Веськӧтлан шӧрин Турку
Юралісь Юхо Саво
Веськöтлан кыввез суоми, швед
Оліссез (2011 во)
465 544 (3-ӧт места)
Оліссезлӧн тшӧкыта 43,67 морт/км²
Чужанвуж сьӧрті тэчас финнэз, шведдэз,
Мувывтор 20 537.76 км²5-ӧт места)
Варсинайс Суоми мусерпас
Кад кытш UTS +2
Веськöтланлöн сайт


Варсинайс СуомиФинмуын регион (маакунта), кöда куйлö канму лунвыв-рытвылын, Балтика дорын. Канкарыс – Турку.

Маакунтаын 2011' январын олісö 465 544 морт, сійöн оліссез лыд сьӧрті Варсинайc Суомиыс вöлі куимöт регион Финмуын. Отир тшöкыта сьöрті Варсинайс Суоми сулалӧ мöд местаын Финмуын.

Отирыс унажыксö финнэз, но эмöсь и шведдэз (5,7 процент) да йöзовöйöсь (3,9 процентыс).

География[вильмӧтны | Вильмӧтны код]

Авраёки – быд финлӧ тӧдса ю
Гулкрон остров вылын

Варсинайс Суоми куйлö Финму лунвыв-рытвылын, Саристо саридз да Похьян курья дорын. Вадӧр саридзӧт кыдз киськалӧмӧсь уна сюрс поснитик островок.

Ордчöн куйлöны сэтшöм регионнэз: Ахвенанма, Сатакунта, Пирканма, Канта Хяме да Усима.

Варсинайс Суомилöн мувывтор 20 537,76 км², ныись муыс – 10 661,61 км², мушӧрваэз – 247,53 км² да саридз ваэз – 9 628,62 км².

Регионісь медвылын чутыс, 163,9 метра Сярямяки, куйлӧ Сало ді вылісь Кикалаын [1][2]. Варсинайс Суоми кӧркӧ важын вӧлі саридз увтын. Сэксянь муыс жагӧника лэбӧ, Турку архипелагын островвес ӧнӧдз быдмӧны да содӧны. А сідзту мувевдӧрыс лажмытін, а мусиныс бурачужтана. Финнэз невесь шуӧны Варсинайс Суомисӧ финскӧй карчйӧрӧн.

Мушӧрваэзісь медтӧдсаыс – Авраёки ю, кӧдалӧн ольыс важысянь мӧдкодьсьӧтӧм морт киӧн да Суомиас лыддисьӧ асланыс национальнӧй ландшафтӧн [3]. Юыс пондӧтчӧ Орипя мусюррезсянь да котӧртӧ коммунаэз Пёвтюя, Авра, Лието да Карина пырйӧт Туркуӧ, кытӧн сія усьӧ Саристо саридзӧ.

Мӧдік юэзісь позьӧ казьтыштны Паймионъёки, Халиконъёки, Ускеланъёки, Кисконъёки-Перниӧнъёки, Мюняёки, Лаёки да Сирппуёки. Саристо саридзӧ петан юэзісь Паймионъёкилӧн медыджыт ваӧктан.

Регионісь медыджыт тыыс – Пюхяярви (Сякюлаын), кӧдалӧн кузяыс 30 км, а медпаськытіныс 8 км.

Быдмӧгсис регион понда тӧдчанажыкӧсь рассэз. Тыпуа вӧньыс локтӧ Турку архипелагӧдз да Варсинайс Суоми вадӧрӧдз. Турку одзись Руйссало остров вылын быдмӧны медпаськыт тыпуа вӧррез.

Подапӧлӧсыс сідзжӧ регионас медозыр быдӧс Суоми сьӧрті. Финмуын олісь насекомӧйезісь 80 % позьӧ пантавны Варсинайс Суомиын.

Но павкӧтлытӧм вӧр-ва регионыс пӧшти эз и коль [4]. Юэз да важынсянь гӧрӧм муэз ӧтлаын зумыш вадӧррезкӧт лӧсьӧтӧны Варсинайс Суомиын ӧддьӧн аскодя ӧтӧр.

Регион лунвылас куйлан Турку архипелаг тэчӧм невна не 20 000 островись, кӧднаись мукӧдыс ва увтісь чурвидзан иззэз, мукӧдыс паськыт діэз. 4 км²-ся ыджытжык островвез кынымкӧ сотня. Гижӧны, діэзлӧн лыд сьӧрті Саристо саридз сулалӧ пӧ медодзза местаын мирын. Этія мувывторыс, кыдз и Авраёкилӧн ольыс - финнэзлӧн национальнӧй ландшафт. Вӧр-ваыс татӧн ӧткоста зумыш да лышкыт. Аскодяӧсь татӧн небыт ясеняиннэз да чорыт скалаэз. Медодзза Салпаусселькя нюжалӧ саридзӧ кузь лыаиннэзӧн. Медыджыт ныись Парайнен коммунаын Корппоись Юрмо. Мӧд Салапаусселькя нюжалӧ Кемиёнсари коммунаын Драгфьердісь Ӧрёӧн. Лыа діэз вылас быдмӧг да подапӧлӧс богатжыкӧсь да неӧткодьӧсь скалаэзвывся вӧр-ва сьӧрті.[5]

Янсалöм[вильмӧтны | Вильмӧтны код]

Varsinais-Suomen maakunnan kunnat kartalla. Värit tarkoittavat seutukuntia. Vihreä tarkoittaa Vakka-Suomea, sininen Turkua, keltainen Loimaata, punainen Saloa ja oranssi Turunmaata. Tummemmat kunnat ovat kaupunkeja.

Варсинайс Суомиын 28 коммуна (кунта), кöднаись 11 - каррез. Коммунаэз öтлаöтöмöсь вит районö:

Варсинайс Суомиись коммунаэз:

Коми ним Ас ним Вужпас Коммуна Отир [6] Мувывтор
км² [7]
Отирлöн тшöкыта
морт/км²
Район Осьтöм
Турку Turku
регионлöн
шöрин
178 670 306,37 727,28 Турку район 1229
Сало Salo
карму 55 265 2168,27 27,82 Сало район 1887
Карина Kaarina
карму 31 062 179,49 206,61 Турку район 1869
Райсио Raisio
карму 24 567 50,06 503,84 Турку район 1292
Нантали Naantali
карму 18 817 688,01 60,41 Турку район 1443
Лойма Loimaa
карму 16 883 851,93 19,91 Лойма район 1921
Усикавпунки Uusikaupunki
карму 15 711 1932,68 31,26 Вакка Суоми 1617
Лието Lieto
посадму 16 624 200,17 83,74 Турку район 1331
Парайнен Parainen
карму 15 534 5548,25 17,62 Турунма район 1948
Паймио Paimio
карму 10 482 242,24 43,98 Турку район 1997
Сомеро Somero
карму 9256 697,68 13,86 Сало район 1867
Маску Masku
посадму 9580 204,11 54,77 Турку район -
Лайтила Laitila
карму 8430 545,33 15,86 Вакка Суоми 1868
Пёвтюя Pöytyä
посадму 8466 773,69 11,29 Лойма район -
Мюнямяки Mynämäki
посадму 8045 536,08 15,48 Турку район -
Кемиёнсари Kemiönsaari
посадму 7184 2800,87 10,46 Турунма район 2009
Руско Rusko
посадму 5867 127,90 46,15 Турку район -
Новсиайнен Nousiainen
посадму 4807 199,43 24,18 Турку район 1867
Авра Aura
посадму 3970 95,57 41,80 Лойма район 1917
Савво Sauvo
посадму 3036 299,71 12,02 Турку район -
Коски Тл Koski Tl
посадму 2436 192,41 12,72 Лойма район 1869
Вехма Vehmaa
посадму 2352 202,09 12,46 Вакка Суоми 1869
Пюхяранта Pyhäranta
посадму 2207 291,75 15,41 Вакка Суоми -
Марттила Marttila
посадму 2001 195,98 10,25 Лойма район 1409
Тарвасъёки Tarvasjoki
посадму 1964 102,41 19,26 Лойма район 1869
Тайвассало Taivassalo
посадму 1690 217,67 12,03 Вакка Суоми 1155
Орипя Oripää
посадму 1423 117,73 12,10 Лойма район -
Кустави Kustavi
посадму 888 769,88 5,34 Вакка Суоми 1874

Отир[вильмӧтны | Вильмӧтны код]

Парайнен кармуись Утё ді – регионын да и быдöс Финмуын медлунвывся олана остров

Варсинайс Суомиын олӧны 460 сюрс морт гӧгӧр. Отир лыд сьӧрті сія сулалӧ Усима да Пирканма бӧрын куимӧт местаын.

История[вильмӧтны | Вильмӧтны код]

Талуння Варсинайс Суоми шедіс XII векӧ шведдэз увтӧ, кӧр корольныс Эрик XI локтіс татчӧ вынӧн пыртны отирсӧ Христос вераӧ. Сія ветлӧмсяняс, кӧда вӧлі 1155 нето 1156 годӧ, лыддьӧны христоса кад Финмуын, кӧть археологгез сьӧрті, христосаэз пондӧмась овны татӧн эшӧ одзжык.

Сэкся кадӧ Финландӧн шуӧмась токӧ талуння регион Варсинайс Суоми (Подвыв Финму), сысянь и ӧння нимыс. Сёрӧнжык Финланд / Суоми нимӧн пондӧмась шуны Швед канмуись быдӧс мувывтор, кытӧн олӧмась финнэзкӧт ӧтувтыра йӧзыс.

XIII векӧ татчӧ сувтӧтӧмась медодзза кар – Турку. Джын сюрсво сія вӧлі медтӧдчана оланін Суомиын. Дзир 1809' во бӧрын, кӧр роччез кыскӧмась шӧринсӧ сэктӧдз тӧдтӧм Хельсинкиӧ, регионыс ӧштӧма одзза рольсӧ.

1831' годӧ Варсинайс Суомисӧ ӧтлаӧтӧмась Сатакунтакӧт ӧтласа Турку-Пори губерняӧ. Этія губерняыс олӧма 1997' воӧдз, кӧр Финмуын провинцияэз гырисьмӧтікӧ татчӧ лӧсьӧтӧмась Рытвыв Суоми губерня.

Веськöтлöм[вильмӧтны | Вильмӧтны код]

Турку шöрин

Кöзяйство[вильмӧтны | Вильмӧтны код]

Туркуись кöрттуй вокзал

Культура[вильмӧтны | Вильмӧтны код]

Туризм[вильмӧтны | Вильмӧтны код]

Муми керку Нанталиын

Варсинайс Суомиын медуна турист 2006 годӧ ветлісӧ то кытчӧ [8]:

Лыддьöтан[вильмӧтны | Вильмӧтны код]

  • Palmunen, Lauri (toim.): Varsinais-Suomen käsikirja – Egentliga Finlands handbok. Turku: Varsinais-Suomen liitto, 2009. ISBN 952-5599-43-4. Teoksen verkkoversio (pdf) (viitattu 12.8.2009).

Ыстісяннэз[вильмӧтны | Вильмӧтны код]

  1. Kiikala Turisti-infoa - Länsi-Suomen lääni. Infoa.fi. Viitattu 11.11.2008.
  2. Kansalaisen karttapaikka Maanmittauslaitos. Viitattu 11.11.2008.
  3. Kansallismaisemat Valtion Ympäristöhallinto. Viitattu 23.6.2009.
  4. Turun ammattikorkeakoulu: Turun luontokohteet Viitattu 23.6.2009.
  5. Saaristomeren luonto Viitattu 23.6.2009.
  6. Suomen asukasluvut kuukausittain – Kunnittain aakkosjärjestyksessä 30.11.2011. Väestörekisterikeskus. Viitattu 19.12.2011.
  7. Suomen pinta-ala kunnittain 1.1.2011 1.1.2011. Maanmittauslaitos. Viitattu 24.2.2011.
  8. Шаблон:Lehtiviite