Эспання

Босьтöм Википедияись

Короля Эспання
Reino de España

Дӧрапас Вужпас

Девиз: Plus Ultra
Гимн: Marcha Real

Аркман кад 1469
Каналан кыв эспаннёл кыв
Юркар Мадрид
Медыджыт каррез Мадрид, Барселона, Валенсия
Веськӧтлан нёж парламента монархия
Юралісь Филип VI
премьер-министр Педро Санчес
Мувывтор
му югытас
ва увтын %
505 370 км²
52’ местаын
1,04
Оліссезлӧн лыд
Му югытас
Тшӧкыта
46 468 102 (2016)
29’ местаын
92 морт/км²
Валюта евро (EUR, код 978)
БПЛ
му югытас
БПЛ/морт
му югытас
US$ 1 622 000 млн (2008)
9’ местаын
US$ 35 557
 ?’ местаын
Интернет домен .es, .eu
Телефон код +34
Кад кытш
гожумнас
UTC+1 (ЕШК)
UTC+2 (ЕШГК)

Эспання (эсп. España, кат. Espanya, баск Espainia, роч. Испания) – мезмыт канму лунвыв-рытвыв Европаын, Ибер кӧдж вылын.

Межаасьӧ рытвылас Португалкӧт, ойвылас Франскӧт да Андорракӧт, лунвылас брит колония Гибралтаркӧт да Магрибкӧт (Ойвыв Африкаын). Рытвылас Эспанняыс петӧ Атлантика океан дорӧ, асыввылас – Мушӧр саридз дорӧ.

Канму пырӧ ӦВК-ӧ, Ӧтласа Европаӧ да НАТО-ӧ.

География[вильмӧтны | Вильмӧтны код]

Эспання босьтӧ Ибер кӧджлісь ыджытжык торсӧ. Асыввылын сія петӧ Мушӧр саридз дынӧ, кытӧн эшӧ важся кадӧ зорамис саридз кузя уялӧм, а рытвылын сія петӧ Атлантика океан дынӧ, кӧда вӧлі первуись вуджӧма Коломбо веськӧтлӧм увтын эспаннёл кораббезӧн.

Ойвылын Эспаннялӧн визир мунӧ Пирена керӧссэз кузя, а лунвылын сійӧ торйӧтӧ Африкасянь векнитик (14 км пасьта) Гибралтар вис. Этія висыс ойвыв вадорын сулалӧ англичаналӧн изкар да порт Гибралтар, а лунвыв вадорын – эспаннёл порт Сеута.

Эспання тэчасӧ пырӧны сідзжӧ Балеар діэз.

Рельеф да ваэз[вильмӧтны | Вильмӧтны код]

Эспання ойвылын сулалӧны том кӧрӧм керӧссэз – Пиренаэз, кӧдна кӧджсӧ торйӧтӧны материк дынсянь. Нія аркмӧмась кынымкӧ параллель нёжа излёдзись. Ны коласісь медыджытыс лэбтісьӧ Эспання да Франсузму визир коласын; сылӧн пиня мусюррез вевттьӧмӧсь пырся лыммезӧн; ӧті-мӧділаын лэдзчисьӧны йыаэз, кӧдна асланыс ыждаӧн уна учӧтжыкӧсь альпавывся йыаэзся. Пиренаэзлӧн кӧрӧм виззез нюжалӧны и Кантабрия керӧссэзын.

Эспання лунвылын кыссьӧны Андалусия керӧссэз, кӧдналӧн медшӧрӧт лёдзыс Сьерра Невада; ны вылын лымыс куйлӧ гожум шӧрӧдз.

Ибер кӧджлісь ыджытжык тор босьтӧ ӧддьӧн паськыт массив, кӧдалӧн волькытжыкиныс шусьӧ Месетаӧн, – эспаннёл кыв вылын эта лоӧ «пызан». Месеталӧн вевдӧрыс волькыт, волькӧтӧма не ӧтік век сьӧрна; важынся кадӧ сэтӧн вӧлісӧ ӧддьӧн вылын керӧссэз. Ӧні Месета вевдӧрас лэбтісьӧны токӧ невылын уськӧса керӧссэз, Сьерра Гвадаррама да мӧдіккез, кӧдна янсӧтӧны Месетасӧ кык джуджытін вылӧ: Важ Кастилля да Виль Кастилля. Джуджытіннэзлӧн ӧтласа покатыс лажмалӧ рытвывлань, кытчӧ визывтӧны юэз: Дуэро, Тахо, Гвадиана. Океан дынӧ лэдзчисикӧ нія вуджӧны ыджыт коськкез. Сія жӧ ладорӧ Андалусия лажмытін кузя визывтӧ и Гвадалквивир. Андалусия лажмытін аркмис уськӧссэзсянь му кора лэдзчисьӧм понісь. Му кора лэдзчисьӧмсянь аркмис и Арагон лажмытін, кӧда кузя визывтӧ ю Эбро.

Колана шедтассэз[вильмӧтны | Вильмӧтны код]

Эспаннялӧн му пытшкыс ӧддьӧн озыр кӧртовӧй да ыргӧн рудаэзӧн, ӧддьӧнжыксӧ ойвылын, Кантабрия керӧссэзын, да лунвылын, Андалусия керӧссэзын, а сідзжӧ Гвадиана ю кыкнан вадорын. Эспанняыс озыр и изшомӧн – Астурияын – сэсся, ширисьӧн[1], свинечӧн да эзісьӧн.

Климат, быдмассэз да пода[вильмӧтны | Вильмӧтны код]

Климат сьӧрті да быдмассэз сьӧрті Эспання юксьӧ мускыт (уль) да кӧс лапӧввез вылӧ. Мускыттэс куйлӧны ойвыв-рытвылын да Бискайя курья вадорын. Сэтчин пыр енӧжӧттяс рытвывсянь кыссьӧны кымӧррез да киссьӧны зэррез; керӧс потассэзын шумитӧны визыввез; покаттэз вылын веж видзӧны бур видззез да быдмӧны вуджӧра вӧррез – улын каштанісь, вылынжык тыпуись да букись, а эшӧ вылынжык – пожума вӧррез. Климатыс небыт, мускыт да шоныт, вачкисьӧ Франсузмуісь Бретань климат вылӧ.

Эспання джуджытіннэз вылын климатыс небыта континентвывся. Тӧввез, кӧдна пӧльтӧны океан вывсянь, кольӧны кӧдж вылас вылын доррезӧ уна ульсӧт, а пытшкись лапӧввезӧ локтӧны кӧсӧсь. Енӧжваэз сэтчин усьӧны тӧвся год джынӧ, кӧр Эспання пыр мунӧны циклоннэз да вайӧтӧны зэр нето лым. Гожумӧн жӧ сэтчин сулалӧны жаррез да лёка кӧс погоддя. Этасянь Эспанняын юэз гожумнас ӧддьӧн косьмӧны и судноэз ветлӧм понда дугдӧны лӧсявны.

Джуджытіннэз вылын быдмассэз йылӧны умӧля; Эспання лунвыв-асыввылын уна места босьтӧны альфа турунӧн да бытшкасян кустарниккезӧн лёк степпез.

Альфа, вачкисьӧ ковыльлань, лоӧ бур вердасӧн баляэз понда нельки сэк, кӧр сія косьмӧ сулалікас. Сійӧн, мыля листтэс сылӧн ӧддьӧн кузьӧсь да топытӧсь, сія мунӧ геззэз, куддэз да сандалийез кыйӧм вылӧ, мунӧ сідзжӧ медбур бумага сорттэз керӧм вылӧ.

Андалусия лажмытінын, кӧда куйлӧ кӧдж лунвыв-рытвылын, да Мушӧр саридз вадорын климатыс субтропикся – кынмывтӧм да зэра тӧлӧн и зэртӧм да жар гожумӧн. Муыс – гӧрдмусин. Сэтчин быдмӧны оливаэз, рожки пуэз да пробка тыпуэз, кӧдна матын Пиренаэз дынын Каталунняын аркмӧтӧны ыджыт вӧррез. Лунвыв вадорын быдмӧны финика пальмаэз и нельки сакара тростник – этӧ Европаын медшоныт места.

Отир[вильмӧтны | Вильмӧтны код]

Эспанняын оліссезлӧн топытаыс ӧддьӧн неӧткодь: кӧс джуджытіннэзын да керӧса массиввез вылын отирысыс олӧ уна шочжыка, нежели саридз дорын да ю оллезын.

Каррез[вильмӧтны | Вильмӧтны код]

Мадрид кар
Ин Кар Лапӧв Ас ним Йӧз
1 Мадрид Мадрид Madrid 3.232.463
2 Барселона Каталуння Barcelona 1.595.110
3 Валенсия Валенсия лапӧв Valencia 797.654
4 Севилля Андалусия Seville 699.145
5 Сарагоса Арагон Zaragoza 654.390
6 Малага Андалусия Málaga 561.250
7 Мурсия Мурсия Murcia 422.861
8 Пальма де Майорка Балеар діэз Palma de Mallorca 413.781
9 Лас Пальмас Канар діэз Las Palmas 377.203
10 Бильбао Эвскади Bilbao 353.168


  1. Астурия // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.